■ طراحی مجتمع­های مسکونی در مقیاس باهمستانهای شهری بخش معماری

طراحی مجتمع­های مسکونی در مقیاس باهمستانهای شهری با رویکرد کاهش جرائم شهری


مورد پژوهی: مجتمع مسکونی شهر گرمسار


(ادبیات و مبانی نظری)


درآمد فصل


از سال 1960، مفهوم اصلی CPTED از گردآوری تلاشهای افراد صاحبنظر در بسیاری از رشته ها حاصل شده است: از جمله جین جاکوبس جامعه شناس و طراح شهری، اسکار نیومن معمار و سی.ری جفری جرم شناس. امروزه بسیاری از آژانسهای انتظامی و برنامه ریزی دولتی، از این روش برای ایجاد محیط های ایمن با همکاری ساکنان آنها بهره می گیرند. این رویکرد حتی در مجموعه های تجاری، مسکونی، آموزشی، و تحصیلی نیز بکار گرفته می شود.

در عین حال راست است که رویکردهای جدید طراحی محیطی درصدد هستند تا از طریق ساختار کالبدی شهر و طراحی محیط های دست ساخت، از ارتکاب جرایم[1] در حوزه کالبدی شهر جلوگیری کنند که این مهم از طریق کاهش پتانسیل طبیعی مناطق شهری در جرم خیزی و یا امکان دهی به وقوع جرم ممکن می شود. جلوگیری از جرایم از طریق طراحی محیطی را می توان طراحی مناسب و بکارگیری بهینه محیط مصنوع در کاهش جرایم شهری دانست که در بهبود کیفیت زندگی[2] و افزایش رضایتمندی شهروندی[3] تاثیر بسزایی دارد.

بر این اساس است که هرگونه اقدام مداخلاتی در ساختار کالبدی شهر، باید با توجه به استراتژیهای این رویکرد صورت گیرد. ضرورت این امر را نیز می توان در این نکته دانست که امروزه کمتر به پتانسیلهای بالقوه مناطق شهری در کاهش یا جلوگیری از جرایم توجه می شود. این امر دلیلی بر این نکته است که می بایستی طراح شهری یا معمار در فرایند طراحی و مکان یابی چه در مقیاس شهری و یا در حد نقشه ساختمان، به این نکته التفات کند که از گونه ای طراحی فضا که امکان نظارت عمومی را کم می کند و یا نحوه دسترسی به مناطق جرم خیز را افزایش می دهد، جلوگیری بعمل آورد.


این نکته از آن جهت مهم است که می بایستی در رویکردهای جدید شهرسازی مولفه امنیت شهری مورد توجه قرار گیرد تا امکان تحقق شهری ایمن فراهم شود. گسترش و توسعه بکارگیری این مفهوم در ادبیات شهرسازی جهان، نشان از توانمندی بالای این روش در ارتقا سطح ایمنی و کارامدی نتایج دارد که بر این اساس ضروری بنظر می رسد مطابق با معیارها و استانداردهایی که در گذشته معماری و شهرسازی ایران کاربرد داشته است در عین استفاده از اصول و معیارهایی که در این روش مورد تاکید قرار گرفته و کاربست یافته است، اقداماتی صورت گیرد.


ضرورت این امر را نیز می توان در افزایش میزان جرایم شهری در ساختار شهری دانست، چنانچه از طریق این رویکرد می توان از میزان ارتکاب جرایم شهری کاست و شهری ایمن را برای شهروندان مهیا ساخت.


ادبیات موضوع


در راستای جمع آوری منابع و بدلیل کمبود منابع فارسی و جدید بودن این رویکرد در ادبیات شهرسازی، از طرق زیر نسبت به جمع آوری منابع مطالعاتی تحقیق اقدام شد:

1) بررسی و مطالعه و بازبینی کتب و مقالات لاتین موجود.

2) درخواست، ارسال و مکاتبه مدارک و مقالات لاتین از اندیشمندان این زمینه .

3) مطالعه و بررسی سایتهای اینترنتی در ارتباط با موضوع: مانند سایت بانک جهانی (WB) و طرحهای تحقیقاتی مرتبط در بیشتر کشورها مانند آفریقای جنوبی (CSIR)[4].

4) بررسی، مطالعه و بازنگری سایتهای اینترنتی دولتهای محلی (شهرداری) شهرهای:

Edmonton, Tucson, Virginia Beach, Durham county, Florida, Queensland, Petersburg, Adelaide

5) بررسی و بازنگری درگاه اینترنتی:

الف_ انستیتوی بین المللی جرایم[5] (NICP)،

ب_ انجمن بین الملی CPTED[6] (ICA)،

پ_ روزنامه بین المللی جلوگیری از جرایم از طریق طراحی محیطی[7] (JCI) و

ت_ شورای ملی جلوگیری از جرایم[8] (NCPC).


تعریف رویکرد CPTED

ایده اصلی این رویکرد در این است که محیط فیزیکی نقشی مهم در وقوع جرم بازی می کند. این رویکرد عبارت است از: طراحی یا بازنگری در طراحی یک محیط به منظور کاهش جرم از راه های طبیعی، مکانیکی و دستورالعملی، چنانچه روشی چندجانبه برای کاهش جرم و در عین حال کاهش ترس از وقوع جرم است.
این رویکرد طراحی فیزیکی را با نیازهای فیزیکی، اجتماعی و روانی ساکنان مطلوب آن فضا در هم آمیخته و محیطی را خلق می کند که در آن رفتار مطلوب مورد تشویق قرار گیرد و رفتارها و ساکنان نامطلوب دلسرد شوند.


بر این اساس رویکرد حاضر را می توان طراحی مناسب و بکارگیری بهینه محیط مصنوع در کاهش جرایم شهری دانست که در بهبود کیفیت زندگی و افزایش رضایتمندی شهروندی تاثیر بسزایی دارد. انستیتوی بین المللی جرایم[9] (NICP,2006) آن را طراحی و استفاده مناسب از محیط ساخته شده برای کاهش یا جلوگیری از جرایم و بهسازی کیفیت زندگی می داند.[10]


علاوه بر این انجمن بین الملی CPTED[11] (ICA,2005) آن را استفاده هوشمندانه از فضای ساخته شده در جلوگیری از جرایم در فرایند طراحی و برنامه ریزی محیط مصنوع تعریف می کند.


شورای ملی جلوگیری از جرایم[12] (NCPC,2006) نیز به استفاده هوشمندانه از محیط مصنوع در طراحی فضاهای شهری اشاره دارد که می تواند پتانسیل جرم خیزی مناطق را کاهش دهد.

روزنامه بین المللی جلوگیری از جرایم[13] ,2006) JCI) توجه به ایمنی[14] و امنیت [15]را مولفه ای اساسی در طراحی فضاهای شهری می داند، چراکه احتمال وقوع تجاوزات و جرایم را کاهش می دهد. علاوه بر این کرو (Crowe,2005) آن را راهی برای تحقق شهری ایمن می داند که از اقدامات پیشگیرانه از طریق طراحی و برنامه ریزی شهری برای کاهش احتمال تجاوز و جرایم شهری بهره می گیرد و سوزان آجوک (Ajoc,2005) به فرایند "پیشگیری قبل از درمان" در احتمال وقوع جرایم اشاره می کند و یکی از رسالتهای طراحی شهری و معماری را در کاهش پتانسیلهای طبیعی جرم خیزی مناطق می داند. بر این اساس می توان این رویکرد را یک سازوکار در طراحی ساختار کالبدی شهر دانست که از کالبد شهر برای جلوگیری از ارتکاب جرایم و یا کاهش آن بهره می برد.


این رویکرد از آن جهت مهم است که باید علاج واقعه را قبل از وقوع کرد و این در حالی است که در جامعه امروز تنها به مجازات و تنبیه پس از وقوع جرایم التفات می شود چنانچه انگار باید جرمی امکان وقوع یابد و سپس در پی سازوکارهای قضایی به مساله جرم توجه شود. بانک جهانی (WB) نیز بر این باور است که این روش طراحی، این امکان را فراهم می کند تا شهروندان نماینده ای کلیدی در ایجاد امنیت خویش باشند که از مشارکت سازی اجتماعی در جلوگیری و کاهش جرایم بهره می برد[16].


رویکرد حاضر این امکان را فراهم می کند تا با طراحی کالبدی شهر از طریق طرح کالبدی ساختمان و طراحی پلان و دسترسی به سایتهای جرم خیز، بتوان از ایجاد محیطهای مناسب برای جرم و جنایت پرهیز کرد تا بعنوان بازدارنده ای از ارتکاب جرایم عمل کند. از آنجا که هر مکان شهری محل مکان _ رفتارهای ویژه شهروندی است و از سویی دیگر تنها محیطهایی جرم خیزمحسوب می شوند که تحت" نظارت عمومی" نباشند یا پتانسیل بالقوه ای برای ارتکاب جرم داشته باشند، می توان از طریق طراحی محیط کالبدی شهری از ارتکاب جرایم شهری جلوگیری بعمل آورد.


انواع جرایم شهری را می توان جرایم "گزارش شده / نشده"[17]، جرایم "قابل کشف/ غیر قابل کشف"، جرایم "آکاهانه/ غیرآگاهانه" و جرایم "از پیش تعیین شده/ نشده" دانست که هر کدام در هنگام وقوع، بگونه ای به ساخت کالبدی شهر ارتباط دارد، چرا که اگر محیطی برای جرایم فراهم نشود، بسیاری از جرایم بصورت خود بازدارنده کاهش می یابند. این امر از آن جهت مهم می نماید که مطالعات اجتماعی نشان می دهد که ترس از وقوع جرایم در حال افزایش و احساس امنیت شهروندان در حال کاهش است.


پیشینه رویکرد CPTED

در روند تکوین تاریخی جلوگیری از جرایم از طریق طراحی محیطی می توان دوره هایی را در نظر گرفت که می توان به آنها چنین اشاره کرد:

الف) دهه 1960
جین جاکوبس (Jacobs,1961,pp.34_63) در کتاب "مرگ و زندگی در شهرهای آمریکایی"[18] نیاز به خیابانهای ایمن را در شهر مطرح می کند و به جداسازی و تشخیص مکانهای عمومی و خصوصی، تنوع کاربری و اختلاط آنها در سطح شهر اشاره دارد و بر استفاده موثر و بازدارنده حضور عابران پیاده در مناطق شهری برای کاهش احتمال وقوع جرایم در پی امکان نظارت بیشتر می پردازد.

ب) دهه 1970
رای جفری (Jeffrey,1971, pp.54_87) در کتاب جلوگیری از جرایم شهری با طراحی محیطی[19] به کاهش پتانسیل طبیعی جرم خیزی مناطق شهری اشاره می کند و اسکار نیومن (Newman ,1972, pp.54_86) در کتاب "فضاهای قابل دفاع" به این نکته اشاره دارد که شهروندان باید ببینند و دیده شوند و مشتاق باشند که وقوع جرایم شهری را گزارش دهند.

پ) دهه 1980
جرج کیلینگ و ویلسون (Willson,1982, pp.29_38) با ارایه تئوری "پنجره های شکسته"[20] به این نکته اشاره می کنند که بیشتر جرایم به دلیل وجود پتانسیلهای طبیعی جرم خیزی مناطق شهری، امکان تحقق می یابند، چنانچه بزعم ایشان در واقع این پنجره های شکسته هستند که فرصتی را برای ارتکاب و احتمال وقوع جرایم در سطح شهر، فراهم می کنند. همچنین پل براتینگهام (1981, p.54 Brantingham,) در کتاب "جرم شناسی محیطی" احتمال روی دهی جرایم را از طریق ایجاد فرصتهایی می داند که از نابسامانی طراحی محیط مصنوع و ناکارامدی قوانین و استانداردهای حاصل می شود. کلارک و می هیو (Clark,Mayhew,1984) نقش موانع طبیعی و بازدارنده های موقعیتی[21] را در کاهش فرصت دهی برای تجاوزات و جرایم شهری مطرح می کنند.

ت) دهه 1990 و سالهای آغازین قرن 21
تیم کرو (1991 Crowe,) مسئول برنامه های آموزشی جهانی CPTED، در کتاب جلوگیری از جرایم از طریق طراحی محیطی (CPTED)، به ارائه استراتژی و روشمندی این مفهوم می پردازد و کنفرانسهای جهانی[22] در اینباره به بررسی این موضوع می پردازند که در سال 2006 یازدهمین دوره آن برگزار شد.



اهداف رویکرد CPTED

اهداف این رویکرد را می توان افزایش امنیت شهری با فراهم سازی کاهش جرایم در محیط شهری دانست که ابزاری برای جلوگیری یا کاهش جرایم شهری بشمار می رود و از طریق نشان دادن غیر قابل نفوذ پذیری محیطهای مصنوع بصورت فیزیکی و کالبدی با بکارگیری دیوارهای غیر قابل نفوذ، پنجره های دوجداره و درهای حفاظ دار[23] از چنین اقداماتی برای کاهش و جلوگیری از جرایم شهری بهره می برد، بگونه ای که پتانسیل طبیعی جرم خیزی مناطق شهری را کاهش می دهد.



حوزه بکارگیری رویکرد CPTED

برای رویکرد حاضر می توان حوزه هایی را در نظر گرفت که بر اساس تقسیم بندی انستیتوی ملی جرایم به دو دسته تقسیم می شود:

1) این دو دسته ابعاد فیزیکی و اجتماعی را شامل می شوند که بر قابلیتهای شهر از بعد فیزیکی و کنترل و بازدارندگی آن در بعد رفتار های مجرمان تاکید دارد.

2) در حوزه قلمروی اجتماعی به بازدارندگی جرایم در مکان _ رفتارهای شهری مبتنی بر روانشناسی محیطی توجه می شود و در محدوده کالبدی بازدارندگی جرایم در محیط کالبدی از طریق ضوابط و استانداردهای طراحی[24] بررسی می شود.



مزایای بکارگیری رویکرد CPTED

جلوگیری از جرایم از طریق طراحی محیطی دارای مزایایی است که از آن جمله می توان به:

1) کاهش جرایم شهری و کاهش پتانسیل جرم خیزی مناطق شهری (NICP,2006)،

2) بهبود کیفیت زندگی[25] (Plaster, Carter ,1993)

3) افزایش رضایتمندی شهروندی ICA,2005))

4) تشویق طبقات اجتماعی در حضور در شهر ( NCPC,2006)،

5) افزایش فعالیتهای اقتصادی و فعالیتهای اجتماعی (,2006 JCI) و

6) افزایش میزان همکاری محله ای و مشارکت (,2000 Timothy ) اشاره کرد.

مدیریت ریسک از جمله اساسی ترین مواردی است که لازم است تا در زمینه کنترل جرایم و موارد وابسته مورد توجه قرار گیرد:



پنج مولفه مدیریت ریسک

مدیریت ریسک شامل 5 کارکرد اصلی شامل: ریسک اجتناب، ریسک کاهش، ریسک گسترش، ریسک انتقال و ریسک حفظ است:

1) ریسک اجتناب
ریسک اجتناب، شامل فرآیند محدود یا حذف نمودن فرصت خسارت و آسیب است. این موضوع با کاهش تعدادی از فعالیتها ی در معرض خسارت انجام می شود و همچنین با تغییر یا قطع فعالیتها و اعمال انسانی که حساس به ریسک هستند صورت می پذیرد. این روش بر عکس است که فقط آنالیز سود و زیان را توجیه می کند و پتانسیل خسارت بیشتر و سپس افزایش تداوم یک فعالیت را ارئه می کند.

2) ریسک کاهش
ریسک کاهش از مواردی که استناد به عنوان آیین نامه امنیتی است، رخ می دهد. احتمال فقدان جبران و توازن انواع فرایند دراماتیک توضیح دادن یا تنزل اعمال انسانی است.

3) ریسک گسترش
ریسک گسترش شامل تغییر جهت منابع و امتیازات برای چک کردن موارد در معرض قرار گرفته و اهداف می شود. فاصله محل قرارگیری و زمان، برای گسترش مزایا استفاده می شوند. همچنین موانع شامل این مفهوم مدیریت ریسک هستند. مهندسی امنیت و روشهای امنیت فیزیکی ذاتا برای گسترش و رد دسترسی هستند.

4) ریسک انتقال
ریسک انتقال ویژگی اساسی بیمه فرض می شود. یک گروه بزرگ از بخشهای اختصاصی یک ریسک عمومی دارایی یا علت خسارت است. بیمه سلامت، یک شکل مستقیم ریسک انتقال است.

5) ریسک حفظ
یک اعتقاد آگاهانه از پتانسیل برای خسارت است. پتانسیل خسارات لزوما توسط بیمه دیگر موارد امنیت پوشش داده نمی شود. به طور کلی، مالک یا شخص فرضهای احتمالی خسارت هستند.

مدیریت ریسک، جزیی در ذات عملکرد یک حرفه است. همچنین ذاتا وظیفه ای اجتماعی است. بدون قبول آن بیشتر مردم ریسک را آزار یک جرم فرض می کنند اما آنها کمتر شبیه به تداوم فرض هر ریسک اذیت دارد.

منبع: تیم کرو، جلوگیری از وقوع جرم با طراحی محیط، موسسه ملی جلوگیری از وقوع جرم، بوستون، 1991، ص 25 (بنقل از (هوپر و دروگ، 1386، ص 72)).




اصول CPTED

بر اساس آنچه گفته شد، می توان از اصولی نام برد که به عنوان مبنا در طراحی محیطی مورد استفاده قرار می گیرند. بکارگیری این اصول و مفاهیم آن نقشی اساسی در امکان دهی طراحی محیطی بازدارنده از جرایم دارد. این اصول عبارتند از:

الف) تقویت قلمروهای طبیعی
تقویت مالکیت نیز به معنای ایجاد و یا گسترش محدوده موثر کاربردهای سایت فرض می شود به طوری که در شهروندان حس مالکیتی پدید آید که باعث جلوگیری از ورود افراد مجرم به سایت شود. این کار را می توان با استفاده از عناصر سایت مانند: لوازم خیابانی، نورپردازی، مسیرسازی، علامت گذاری، انجام داد و در نتیجه محدوده ای از یک فضای تعریف شده را مشخص نمود که در فواصل زمانی منظم توسط گروهی از افراد اشغال شود. این اصل با استفاده از آزمایش های فراوانی در مجموعه های مسکونی عمومی، مورد تصحیح قرار گرفته است که در آنها به ساکنان تابع قانون، حق مالکیتی ویژه اعطا می شد.

از سویی دیگر، قلمرو مفهومی را به ذهن متبادر می کند که فضاهای خصوصی را از فضاهای عمومی جدا می کند و بر اساس احساس مالکیت خصوصی شکل می گیرد. تنها از طریق احساس مالکیت است که حضور بیگانگان و مزاحمان برای ساکنان مهم جلوه می کند و افراد مزاحم و مجرمان این حق را به خود نمی دهند که به حوزه قلمرو فرد دیگری وارد شوند. این مفهوم از طریق تقویت احساس و روحیه مالکیت در محیطهای ساخته شده و مصنوع ممکن می شود که به "ایده چتر" موسوم است Wilson, 1989, pp.46_52)).

آسان سازی مشاهده سایت توسط ساکنان مطلوب محل به منظور ممانعت از جرم و افزایش احتمال دستگیری مجرم توسط مقامات. این کار به چند صورت از جمله ایجاد دسترسی بصری خوب به کلیه مناطق سایت از خیابان و از داخل ساختمان ها، می تواند انجام گیرد.

برای ایجاد قلمروها می توان از روشهایی در این امر بهره گرفت:

الف_1_ بکارگیری استراتژیهای بازدارندگی بوسیله ارگانهای برنامه ریزی در حوزه های مرتبط.

الف_2_ استفاده از محوطه سازی و حفاظ و نرده در طراحی شهر.

الف_3_ استفاده از تابلوها، علائم و نشانه های بصری از طریق هنر ارتباط تصویری.

الف_4_ بکارگیری مداوم فضای شهری بوسیله کاربران از طریق طراحی محیطی.

الف_5_ افزایش نظارتهای طبیعی و گسترش احساس مالکیت از طریق نهادهای اجتماعی[26].


ب) کنترل دسترسی[27]
کنترل دسترسی فرآیندی است که به منظور توقف، تشخیص و یا بازرسی افرادی که قصد ورود به ساختمانی را دارند، انجام می گیرد و اشخاصی که معیارهای لازم برای دسترسی مجاز را ندارند اجازه ورود به ساختمان را ندارند. طی فرایند کنترل دسترسی اشخاصی که سعی می کنند با خودرو یا پیاده وارد ساختمانی شوند، به نقاط دسترسی از پیش تعیین شده ای هدایت می شوند که در آنجا ممکن است از آنها در مورد اثبات هویت و دلیل مراجعه شان به ساختمان پرسش شود. کارمندان و مراجعین ممکن است در مورد خودرو و وسایلشان در محل کنترل دیگری، تحت بررسی قرار بگیرند (هوپر و دروگ، 1386، ص 69).


از این اصل برای کاهش میزان پتانسیل دسترسی به مناطق برای جرم خیزی و کاهش ارتکاب جرم استفاده می شود. با استفاده از این اصل می توان میزان دسترسی به اماکنی در شهر که امکان وقوع جرم دارند را برای مجرمان احتمالی کاهش داد. برای ایجاد دسترسی مطلوب و کاهش دسترسی مجرمان می توان از نظارتهای عمومی بر معابر و مسیرهای دسترسی بهره گرفت که با تعریف شفاف ورودی و خروجی اماکن و سایتهای طراحی شده و نورپردازی و نظارت طبیعی بر نحوه دسترسی به سایت ممکن می شود (Crowe, 2000, pp.43_67).


کنترل دسترسی به معنای کاهش فرصت برای ارتکاب جرم از طریق استراتژی های کنترل دسترسی سازماندهی شده (نگهبانی)، مکانیکی (قفلها) و طبیعی (تعریف فضای مناسب ) و فیزیکی (حایلها، حصارها و دیوارها) فرض می شود. در این روشها، امکان دسترسی مجرم، به هدف ارتکاب جرم از میان رفته و در او ترس از شناخته شدن توسط مسئولان ایجاد می شود (هوپر و دروگ، 1386، ص 69).


بر این اساس به برخی از روشهای این مولفه اشاره می شود:

ب_1_ نور پردازی عمومی مطلوب و کافی بر دروازه ها، ورودی و سیستم دسترسی.

ب_2_ استفاده از موانع مسدود کننده مانند دیوارها، حصار و نرده.

ب_3_ آگاهی دادن به عموم از مکان قرارگیری ورودیها و خروجی.

ب_4_ استفاده از زیرساختهای شهری مناسب مانند پوشش کف، جداره و محوطه سازی.


استفاده از محیط های چند لایه

یک محیط چند لایه می تواند به صورت حلقه های متحدالمرکز امنیت در حال افزایش، در اطراف مهم ترین نواحی پیرامون ساختمان تصور شود. فرایندهای امنیتی اجرا شده در هر کدام از لایه های محیط های شهری به فعالیتهای موجود در هر لایه بر سطح تهدید، متصل شده است. محیط چند لایه از طریق بهره گیری از معیارهای امنیتی که قبلا مورد بحث قرار گرفت، به همراه سایر فرایندهایی که شدت متنوعی دارند به مرحله عمل می رسد (هوپر و دروگ، 1386، ص 70).

عموم مردم با حلقه بیرونی امنیت در محیط که در مجاورت خیابانهای عمومی یا املاک مجاور است، مواجه می شوند. همچنین افراد ممکن است سطوح رو به افزایش کنترل دسترسی و نظارت بصری به هنگام ورودشان به ساختمان و نزدیک شدن به فضاهای داخلی را تجربه کنند.


استفاده از دیوارها، حصار و نرده از راهکارهای پیشنهادی برای کنترل دسترسی به منازل مسکونی و ساختمانها بشمار می رود. در واقع می توان گفت که برای کنترل دسترسی باید سه نکته را لحاظ داشت:

الف) تعریف روشن و آشکار ورودی و خروجی به ساختمان.

ب) انسداد سایر مسیرهای دسترسی ورودی و خروجی به فضاها و ساختمانهای شهری.

پ) نظارت منسجم یکپارچه و همیشگی بر ورودیها و خروجیهای تعریف شده.



در شهرسازی سنتی ایران سلسله مراتب شهری از نوعی انتظام ساختاری در طراحی بافت شهری در سطوح مختلف شهری بالاخص در سطوح باهمستانهای شهری نشان دارد، چنانچه در سلسله مراتب دسترسی به منازل مسکونی و طراحی مراکز محلات سنتی، مراتبی از سطوح حرکتی وجود دارد که دلیل عمده آن را می توان امنیت شهروندان در برابر آسیبها و تجاوزات محیطی دانست، چنانچه از ساباتها و کوچه ها و دالانهای موجود برای وجود بیشتر امنیت در برابر متجاوزان خارجی استفاده می شده است، هر جند که امروزه این دالانها و پیچ و خمها به نوعی فضاهای غیر قابل دفاع در شهر بشمار می روند.



پ) نظارت طبیعی[28]

نظارت بصری به توانایی نیروهای امنیتی و شهروندان برای دید و یا ضبط حوادثی که در محیط پیرامون یا نزدیک آن اتفاق می افتد، اشاره دارد. کارکنان امنیتی باید به محیط پیرامون، دسترسی بصری داشته باشند تا حوادثی را که یک حمله قریب الوقوع را اعلام می کنند، کشف و شناسایی کنند. به علاوه نظارت امنیتی بصری برای حمله کنندگان بالقوه، که ممکن است هدف آسان تری را انتخاب کنند، به عنوان یک بازدارنده عمل می کند. نظارت موثر توسط افراد پیاده یا در پستهای نگهبانی که دید مداوم و ثابتی به محیط پیرامون دارند، هدایت می شود (هوپر و دروگ، 1386، ص 68).


نظارت طبیعی به معنای توانمندسازی محیط شهری از طریق در معرض دید قرار گرفتن و آسانی نظارت است که امکان نظارت ساکنان و شهروندان یا ارگانهای انتظامی و امنیتی بر مناطق شهری را فراهم می کند. بر این اساس این امکان فراهم می شود که مناطق شهری در معرض دید عمومی قرار گیرند و از ایجاد مناطق غیر قابل نظارت و به اصطلاح "مناطق کور" جلوگیری بعمل آورده می شود. این امر در طراحی فضای سبز مناطق شهری بایستی مورد توجه باشد تا از ایجاد مناطق کور با حایلهای فضای سبز نظیر بوته ها و درختچه ها و درختان که امکان نظارت مستقیم را دشوار می کند جلوگیری بعمل آورده شود.


تکنولوژی های خاص که نظارت بصری پیوسته و مداوم را تسهیل می کنند، شامل: دوربین های ویدئویی با دید ثابت به همراه دوربین هایی که می توانند دید را بسته به دستورات صادر شده توسط نیروهای امنیتی که تصاویر را نظارت می کنند، بشمار می روند.

از طریق روشهای زیر این امکان فراهم می شود:

پ_1_ التفات به نحوه دسترسی و سایت اماکن عمومی مانند پارکهای جنگلی و پارکینگهای عمومی[29].

پ_2_ جای دهی کیوسکهای تلفن و روزنامه فروشی یا دکه های سیار در مناطق جرم خیز.

پ_3_ رعایت استانداردها و معیارهای مبلمان شهری مانند چراغهای روشنایی و تابلوهای شهری.

پ_4_ امکان دهی به حضور انسان با تسهیلات خدماتی در مناطق برای افزایش نظارت عمومی.

پ_5_ التفات به مکان یابی کابری های شهری از طریق برنامه ریزی شهری.

پ_6_ افزایش امکان دید در جهت گیری ساختمان و مکان پارکینگ از طریق طراحی شهری.

پ_7_ افزایش امکان دید با پوششهای گیاهی و محوطه سازی مناسب از طریق طراحی منظر.


نورپردازی مناسب فضاهای شهری از شکل گیری مناطق کور در شهر می کاهد. این امر بدین معنا است که برخی مناطق در شبها بدلیل عدم وجود روشنایی و نورپردازی مناسب و دیده شدن بوسیله شهروندان مکانهایی غیر قابل نظارت برای ارتکاب جرایم بشمار می روند. در چنین فضاهایی استفاده از نورپردازی مصنوعی به میزان کافی که امکان ایجاد نقاط کور را از بین می برد می تواند بهترین راهکار در کاهش امکان دهی به وقوع جرایم بشمار رود.


در رابطه با نورپردازی در پارکها و فضاهای سبز نیز توجه به نورپردازی از اهمیت بیشتری برخوردار است چراکه بیشتر بزهکاریها و جرمها و جنایات بالاخص در ایران در چنین فضاهایی امکان وقوع می یابد. بنابراین استفاده از نورپردازیهای مستقیم و غیر مستقیم و موارد مشابه دیگر از حیاتی ترین بخشهای طراحی و ساماندهی پارکها و پردیسهای درون شهری در شرایط معاصر ایران بشمار می رود که التفات بیشتر طراحان و برنامه ریزان و مسئولان مربوطه را طلب می کند.


ت) حمایت از فعالیتهای اجتماعی[30]

منظور این است که این امکان فراهم شود تا برخی فعالیتهای اجتماعی در مناطق شهر ایجاد شود که علاوه بر اشتغال زایی و ایجاد تسهیلات رفاهی بتوان میزان نظارت انسانی را بر مناطق افزایش داد. بسیاری از جرایم شهری در مناطقی روی می دهد که نظارت عمومی کم است و یا انسان حضور فیزیکی ندارد. در این روش تلاش می شود تا نوعی توانمند سازی در فعالیتهای اجتماعی صورت گیرد و در واقع به مناطق شهری و خاصه مناطقی که امکان جرم خیزی در آنها بیشتر است، انسان تزریق شود[31].


موارد زیر می تواند در این مفهوم تاثیر گذار باشد:

ت_1_ قراردهی فعالیتهای اقتصادی در معرض خطر بیشتر در مکانهای همجوار نیروهای انتظامی.

ت_2_ جایگزینی فضاهای عمومی در مناطق با دید و نظارت کم.

ت_3_ جای دهی فعالیتهای خدماتی به مردم در مناطقی که نظارت عمومی کمتری در آنها وجود دارد.

ت_4_ اصلاح برنامه ریزی فضایی از طریق استفاده کارامد از فضاهای شهری.

ت_5_ ایجاد تراکم در فعالیتهای اجتماعی در مناطق جرم خیز.



استراتژی های معمول در این رویکرد

منبع: تنظیم در بخشی از تیموتی دی. کرو، جلوگیری از جرایم با طراحی محیطی، موسسه ملی جلوگیری از جرایم، بوستون، برترورث- هینمن، 1991، ص 30 و ص 106-107 (به نقل از (هوپر و دروگ، 1386، ص 25)).

برخی از این موارد به شرح زیر قابل بیان است:

1) تعریف مرزهای دقیق فضای کنترل شده بطور فیزیکی.

2) تعیین مناطق انتقال فضا که به روشنی علامت گذاری شده اند (مناطق عمومی، نیمه عمومی، نیمه خصوصی، خصوصی).

3) انتقال فضاهای گردهمایی ها به مناطق دارای امکان بازرسی و کنترل دسترسی طبیعی.

4) قرار دادن محل انجام فعالیت های مطلوب جاری در مکانهایی نامطلوب که توسط افراد مطلوب انجام می گیرند، به منظور کاهش موارد جرم است.

5) انتقال فعالیتهایی که هم اکنون در مناطق ناامن انجام می شوند، به مناطق امن تر، به منظور شکستن چرخه رفتارهای نامطلوب که همراه با این فعالیتها رخ می دهند.

6) تشخیص محل رویداد فعالیتها به منظور ایجاد موانع طبیعی بین موارد کاربرد ناسازگار با یکدیگر.

7) طراحی دوباره فضا برای افزایش امکان بازرسی طبیعی از طریق قرار دادن پنجره ها در مکان های مناسب، ایجاد خطوط دید مستقیم و دیگر کنترل های دسترسی.

8) غلبه بر احساس منزوی بودن فضاها به وسیله استفاده از وسایل ارتباطی ساده و مرئی (ایستگاه های تلفن و آیفون، پرسنل نگهبانی و غیره).


ث) تعمیر و نگهداری[32]


با تعمیر و نگهداری مناسب از مبلمان شهری و تابلوها و علائم شهری و چراغهای روشنایی و محوطه سازی می توان علاوه بر بهینه سازی هزینه های شهری، از بالا رفتن پتانسیل مناطق در جرم خیزی کاست. از طریق روشهای زیر می توان در این راه گامهایی برداشت:

ث_1_ حفاظت از واندالیزم تجهیزات شهری مانند حفاظ دار کردن چراغهای معابر.

ث_2_ تعمیر و نگهداری تجهیزات شهری مانند تابلوها و علائم ارتباطی.

ث_3_ منظره پردازی بر اساس معیارهای افزایش دهنده دید و نظارت عمومی.


در باب تجهیزات شهری مانند سایر مسایل و معضلات شهری، فرهنگ شهروندان که دارای ریشه و صبغه ای اجتماعی و مرتبط با ویژگیهای فرهنگی یک سرزمین است، اهمیت دارد. در برخی سرزمینها می توان بدون نظارت از وسایل نقلیه غیر موتوری (و عدم ترس از احتمال دزدی یا تخریب اموال) از خدمات و تجهیزات شهری استفاده کرد در حالی که در کشورهای دیگر ممکن است تخریب و دزدی اموال عمومی معمول و شاید طبیعی جلوه کند.


استراتژی های CPTED

برای کاهش و جلوگیری از جرایم شهری از طریق طراحی محیطی می توان به استراتژی های ویژه ای اشاره کرد (NICP,2005) که بوسیله انستیتوی ملی جلوگیری از جرایم به آنها پرداخته شده است.[33]

این استراتژی ها را می توان چنین بیان نمود:

1) تعریف فضاهای کنترل شده در ساختار شهری.

2) افزایش نظارت طبیعی در معابر و فضاهای شهری.

3) تعریف مشخص فضاهای عمومی، نیمه عمومی و خصوصی.

4) طراحی فضاهای شهری بگونه ای که بتوان از نظارتهای عمومی در فضاهای شهر برای جلوگیری از فعالیتهای نامطلوب اجتماعی استفاده کرد.

5) ایجاد مکان رفتار های امن در مناطق نا امن شهری.

6) جلوگیری از مکان رفتارهای نا امن در مناطق امن شهری.


در طراحی پلان و مقاطع ساختمانهای مسکونی می توان به تعریف فضاهای عمومی، نیمه عمومی و خصوصی التفات داشت، چنانچه در صورت طراحی مناسب، امکان نظارت یکپارچه، منسجم و همیشگی بر فضاهای عمومی و خیابانها فراهم می شود که در این میان، نوع و چگونگی طراحی منظر و فضای سبز بین ساختمانها نیز حایز اهمیت است، چراکه نوع بوته کاری و حتی گیاهان بکار رفته در باغچه ها و فضاهای عمومی، در میزان دید و در معرض دید قرار گرفتن فضاها بوسیله شهروندان و ساکنان تاثیر دارد.


تیجه گیری و جمع بندی فصل


گسترش روز افزون جرایم در ساختار کالبدی شهری و عدم توجه معماران و شهرسازان به اصول جلوگیری از جرایم محیطی می طلبد تا با رویکردی جدید، امکان اجرای اصول CPTEDرا در هنگام طراحی ساختمان یا ساختار شهری فراهم کرد.

این امر از آن جهت مهم است که رعایت این اصول می تواند احساس امنیت شهروندان را افزایش دهد که میزان رضایتمندی شهروندی را افزایش می دهد و یکی از طرق افزایش رفاه اجتماعی در شهر بشمار می آید. شهرسازی و معماری سنتی ایران نیز در ادبیات خویش دارای دستور زبان الگویی است که نحوه استفاده از این اصول در آن دیده می شود. بر این اساس باید تلاش شود که استراتژی و اصول CPTED در روند طراحی معماری و یا طراحی شهری مورد کاربست قرار گیرد و جنبه اجرایی بخود گیرد.


چاره جویی


الف) راهکارهای اجرایی
در راستای راهکارهای اجرایی در طراحی شهری و معماری می بایستی مواردی چند مورد توجه قرار گیرد که بکارگیری آنها در رویه طراحی و مراحل ساخت و اجرا، می تواند با کاهش پتانسلهای جرم خیزی مناطق امکان ساماندهی و شکل گیری یک شهری ایمن را فراهم آورد:


1) تقویت قلمروهای طبیعی

در این راستا می توان با تقویت احساس مالکیت مردم نسبت به شهر و محلات شهری، این امکان را فراهم کرد تا شهروندان دریابند که شهر به آنها تعلق دارد و باید برای افزایش ایمنی و امنیت آن کوشا باشند.


2) کنترل دسترسی

باید در طراحی سایت مکان یابی و نحوه دسترسی و ورودیها و خروجیهای سایت، تلاش شود تا نوعی شفافیت و تعریف پذیری خاص در سایت و خاصه ورودیها و خروجیها، بوجود آید تا امکان نظارت همگانی و در معرض دید قرار گیری فراهم شود.



3) نظارت طبیعی

در این راستا بنظر می رسد که می بایستی امکان نظارت مستقیم شهروندان بر فضاهای شهری ممکن شود و از ایجاد محیطهای کور و دور از دسترس همگان که پتانسیل جرم خیزی مناطق را افزایش می دهد، جلوگیری بعمل آورد.


4) حمایت از فعالیتهای اجتماعی

با ایجاد و طراحی فعالیتهای اجتماعی در مکانهای برخوردار از پتانسیلهای جرم خیزی می توان میزان نظارت مردمی بر این مناطق را افزایش داد تا این مناطق با برخورداری از رفت و آمدهای مردمی (چه پیاده و چه بصورت سواره)، عرصه ای برای تعاملات اجتماعی و نظارت شهروندی گردند.


5) تعمیر و نگهداری

با تعمیر و نگهداری مبلمان و تجهیزات شهری و خاصه زیرساختهای شهری می توان از طریق حمایت از نظارتهای طبیعی و شکل دهی به قلمروهای طبیعی و امکان سازی حمایت از فعالیتهای اجتماعی می توان میزان پتانسیلهای جرم خیزی مناطق را کاهش داد و امکان نظارتهای شهروندی بیشتر را افزایش داد.


ب) راهکارهای راهبردی


· مساجد محله، یگانه پایگاههای همبستگی و نظارت اجتماعی

با توجه به ساختار مذهبی موجود در میان بافت اجتماعی شهری، می توان از مساجد به عنوان یگانه پایگاههایی برای تقویت همبستگی و انسجام اجتماعی در درون محلات مناطق شهری بهره گرفت که بهبود میزان سرمایه اجتماعی[34] در ساختار محلات شهر را نیز فراهم می کند. این امر علاوه بر کارآمد سازی نقش مساجد در ساختار مدیریت محله ای، می تواند امکان همکاری و مساعدت شهروندان را بر اساس آمیزه ای از آموزه های دینی فراهم کند که از طریق انگیزاننده های دینی و دستورات دین مبین اسلام در رابطه با امنیت اجتماعی شهروندان، محرمیت و همبستگی برادرانه مسلمانان، تامل قابل ملاحظه ای را طلب می کند.



· شوراهای همیاری محله

در راستای شکل گیری شوراهای همیاری محلات و با توجه به تکوین شوراهای شهر و روستا و تعمیم و گسترش این مفهوم به سطوح محلات شهر ، می توان از این نهاد به عنوان عاملی برای نظارت، هدایت، کنترل و راهبری سیستمهای اجتماعی درون محلات بهره گرفت که بی شک بر اساس مستندات و با توجه به تجربیات چند سال اخیر ایران در این زمینه، می تواند مثمر ثمر واقع شود چنانچه این اعضای این نهادها احساس مالکیت بیشتری نسبت به محلات خود دارند و از سویی دیگر میزان شناخت آنها از محیط خود، بیشتر و فراتر از سایر نهادهای کلان و یا سطوح مدیریتی شهر خواهد بود. این نقش مشابه نقش ریش سفیدان در محلات قدیم ایران و نقش راهبردی آنها در افزایش امنیت اجتماعی درون محله ای است که با پیشینه فرهنگی و تاریخی ما نیز پیوستگی نزدیکی دارد که به تفصیل مورد اشاره قرار گرفت.



· نهادها، ارگانها و سازمانهای غیر دولتی و خصوصی

نکته قابل تامل در رابطه با امنیت در این نکته است که می بایستی ساکنان و شهروندان نسبت به محلات مناطق شهر که در آن ساکن شده اند ، احساس مالکیت داشته باشند که در این میان می توان دریافت که نقش نهادهای مردمی و غیر دولتی به واسطه مردمی بودن و انتخاب از میان ساکنان مناطق شهری اهمیت فزاینده تری دارد که می بایستی مورد التفات بیشتری قرار گیرد.



· پایگاههای مقاومت بسیج مردمی

این پایگاهها نیز به واسطه نقش محسوس و با پشتیبانی جایگاه خود در ساختار فعلی کشور، می توانند از طریق نیروهای انسانی موجود در سیستم اجرایی خود، امکان نظارت بیشتر را فراهم کنند، چنانچه نیروهای بسیجی بایستی به گسترش امنیت در سطح شهر و هر یک در ساختار محله ای تحت پوشش خود اقدام نمایند که بکارگیری این نیروها و استفاده از این پایگاهها مفید و لازم الاستفاده به نظر می رسد.



· آموزش معماری و شهرسازی

از آنجا که جلوگیری از جرایم شهری در طراحی معماری و شهری مورد توجه قرار نمی گیرد، می توان دریافت که دلیل این امر را باید در عدم آموزش اصول جلوگیری از جرایم در طراحی محیطی دانست. این امر می طلبد تا اساتید دانشگاهی این مفهوم را در طراحی و آموزش معماری دانشجویان مورد توجه قرار دهند و در صورت امکان واحدی درسی را برای آموزش و ارزیابی مفاهیم و استراتژیهای CPTED و امنیت شهری و محیطی در نظر بگیرند.



· مقررات ملی ساختمان

می توان به این نکته اشاره کرد که در بسیاری از کشورها، آیین نامه و مقرراتی برای رعایت اصول جلوگیری از جرایم در طراحی محیطی وضع شده است. بر این اساس می بایست آیین نامه ای در چارچوب مباحث مقررات ملی ساختمان تدوین شود تا همگان ملزم به رعایت اصول مربوطه گردند که علاوه بر 20 مبحث موجود در آیین نامه های موجود در سطح کشور لازم بنظر می رسد.



· روند طراحی شهری و معماری

از آنجا که روند طراحی معماری و ساختار شهری می بایستی جلوگیری از جرایم شهری از طریق طراحی محیطی و خلق مناطق شهری دارای پتانسیل جرم خیزی را مدنظر قرار دهد، بنظر می رسد که معماران و شهرسازان باید در رویه طراحی در مراحل طراحی پلان، مکان یابی و طراحی سایت یا ساختمانهای مسکونی، این امر را مورد توجه قرار دهند. این امر مستلزم ادراک این نکته است که هرچه طراح شهر و یا معمار بتواند بیشتر به مفاهیم، اصول و پارادایمهای این رویکرد توجه داشته باشد، امکان بهبود شرایط و ایجاد محیطی پاسخده به شهروندان بیشتر و بیشتر خواهد بود.



· شهرداریها و حکومتهای محلی

در این رابطه لازم است تا شهرداریها نیز در انطباق با آنچه در دیگر حکومتهای محلی سایر کشورها در حال انجام است و پس از تطبیق آنها با شرایط فرهنگی و اجتماعی و ساختار مذهبی کشور، اقدامات مقتضی را بعمل آورده و در هنگام صدور گواهی های ساخت و ساز در حوزه طراحی شهری یا زیر بخشهای معماری و ساختمان سازی، به اصول و معیارهای این روش توجه لازم را مبذول دارند و نقش نظارتی خود را به مطلوب ترین وجه ممکن لحاظ دارند تا بر کارآمدی نتایج مداخلات این رویکرد در حوزه محلات شهر افزوده شود.





مـــنابع و مآخذ فارســــی


اخوان کاظمی، بهرام (1386) امنیت و ابعاد آن در قرآن کریم، نشریه علمی پژوهشی مطالعات اسلامی، مشهد، شماره 75.

ادیبی، حسین (1356) مقدمه ای بر جامعه شناسی شهری، انتشارت شبگیر، تهران.

استوتزل، ژان، (1364)، روان شناسی اجتماعی، ترجمه علیمحمد کاردان، تهران، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

اسماعیلی، محسن (1379) امنیت و شریعت، کتاب نقد، شماره 14 و 15.

الحسینی، حسین بن احمد (1364) تفسیر اثنی عشری، تهران، انتشارات میقات، چاپ اول، ج 8.

الخزایی النیشابوری (1376) روض البیان و روح الجنان فی تفسیر القران، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.

انصاری، مجتبی و هادی محمودی نژاد (1386) باغهای ایرانی تمثیلی از بهشت با تاکید بر ارزش باغهای ایرانی دوران صفوی، نشریه علمی پژوهشی هنرهای زیبا، شماره 29، بهار 1386.

بمانیان، محمد رضا و هادی محمودی نژاد (1387) تحقیقی در سنجش عوامل تاثیر گذار بر احساس امنیت شهروندی (نمونه موردی: کرمان)، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 19، ص 59-71.

بواندیا، فرناندو گومز (1380) جرایم شهری: گرایشها و روشهای مقابله آنها، ترجمه فاطمه گیوه چیان، انتشارات دفتر پژوهشهای فرهنگی، تهران.

بوزان، باری (1378) مردم، دولتها و هراس، ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران.

پاکزاد، جهانشاه (1385) مبانی نظری و فرایند طراحی شهری، چ اول، انتشارات شهیدی با همکاری دبیرخانه شورایعالی شهرسازی و معماری ایران.

توسلی، محمود (1371) اصول و روشهای طراحی شهری و فضاهای مسکونی در ایران، تهران، وزارت مسکن و شهرسازی، دفتر مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.

توسلی، محمود و ناصر، بنیادی (1376) طراحی فضاهای شهری، دفتر مطالعات شهرسازی و معماری ایران.

دفتر سیاسی نیروی انتظامی (1374) بررسی اجمالی چگونگی ارتباط بین جمعیت و امنیت اجتماعی، تهران، چاپ اول.

رادگودرزی، رضا و دیگران (1384) تغییرات عرضه مواد در بم طی سال اول پس از زلزله، نشریه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال پنجم، شماره 20.

روشه، سباستین (1380) جامعه غیر مدنی، ترجمه محمود عباسی، انتشارات حقوقی، تهران.

زاهدی اصل، محمد (1381)، مبانی رفاه اجتماعی، تهران، نشر دانشگاه علامه طباطبایی.

زیمل، گئورگ (1372) کلانشهر و حیات ذهنی، ترجمه یوسف اباذری، نامه علوم اجتماعی، دوره جدید، جلد دوم، شماره سوم.

سرمد، زهره وبازرگان، عباس و الهه، حجازی (1376) روشهای تحقیق در علوم رفتاری، انتشارات آگه، تهران.

سیفیان محمدکاظم و محمدرضا محمودی (1386) محرمیت در معماری سنتی ایران، نشریه هویت شهر، سال اول، شماره اول، زمستان 1386، صص 3-15.

شریعتمداری، احمد (1372) شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، ج 1، موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.

صالح ولیدی، محمد (1358) کردستان، تحلیلی از شرایط محیط طبیعی و اجتماعی استان در ارتباط با بزهکاری، رساله علمی و عملی در اصول و مبانی جرم شناسی، دانشگاه پلیس.

طالقانی، سید محمود (1358) ،تفسیر پرتوی از قران، تهران، شرکت سهامی انتشار، جلد 4.

طباطبایی، سید محمد حسین (1367) تفسیر المیزان، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، چ چهارم، بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی.

طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القران، تهران، انتشارات اسلام، ج 9.

عمید (1345) فرهنگ عمید، جلداول، انتشارات جاویدان علمی.

عمید زنجانی (1367) فقه سیاسی، ج 3 ، حقوق بین الملل اسلام، تهران، انتشارات امیر کبیر.

قزلباش، محمدرضا و فرهاد ابوضیاء (1364) الفبای کالبد سنتی در یزد، انتشارت برنامه و بودجه.

محسنی، منوچهر و صالحی پرویز، (1382) رضایت اجتماعی در ایران، تهران، انتشارات آرون.

محمودی نژاد، هادی و علی اکبر تقوایی (1385) توسعه پایدار شهری و رفاه اجتماعی شهروندی، تهران، نشریه جستارهای شهرسازی، بهار 1385.

محمودی نژاد، هادی و سوزان آجوک (1386) جلوگیری از جرایم از طریق طراحی محیطی، نشریه معماری ایران (ما)، در حال چاپ.

مساواتی آذر، مجید (1374) آسیب شناسی اجتماعی ایران (جامعه شناسی انحرافات)، انتشارات نوبل، تبریز.

مکارم شیرازی، ناصر (1375) تفسیر نمونه، چاپ بیست ونهم، قم، دار الکتب الاسلامیه.

نجفی، محمد جواد (1362_64) تفسیر آسان، تهران، کتابفروشی اسلامیه، چاپ اول، ج 13.

هوپر، لئونارد. جی و مارتا جی.دروگ (1386) امنیت و طراحی سایت، ترجمه محمد جواد رحمانی، نازیلا دلدار و عاطفه عیسی نظر فومنی، تهران، انتشارات شهیدی.



منابع غیر فارسی


Brantingham, P. J. (1981) Environmental Criminology, Beverly Hill, CA: Sage, pp.45_67.

Crime Information Analysais Centre (2000), Crime statistiques. [on-line]: http://www.saps.org.za/8_crimeinfo/bulletin/index.htm
Crowe, T.D. (1991), Crime Prevention through Environmental Design, Stoneham, MA: Butterworth-Heinemann, pp.87_95.

Crowe, T. (2000) Crime Prevention through Environmental Design, Butterworth Heinemann, Stoneham, Massachusetts, pp.43_67.

Crowe, T. (2003) Advanced Crime Prevention through Environmental Design (Seminar notes), American Crime Prevention Institute, Kentucky, pp.33_67.

Crowe, Timothy D. (2000), Crime Prevention through Environmental Design, National Crime Prevention Institute, pp: 46_74.

Design Handbook (2003), National Crime Prevention Council, (www.ncpc.org).

Fleisher, Dan and Fred Heinzelmann, (1996), Crime prevention through Environmental Design and Community policing, Washington, DC: US Department of Justice, August 1996, pp.34_41.

Jacobs, J. (1961), The Death and life of Great American Cities, New York, NY: Vintage Books.

Jeffery, C.R. (1971), Crime Prevention through Environmental Design, Beverly Hills, CA: Sage Publications, pp.54_87.

Kruger, T., Landman, K., Liebermann, S. (2001), Designing safer places: A manual for crime prevention through planning and design, Pretoria: The South African Police Service and the CSIR.

Liebermann, S., Landsman, K., Louw, A., Robert Shaw, R. (2000), making South Africa safe: A manual for community-based crime prevention, Pretoria: Department of Safety and Security.

Meyer, T. & Qhobela (1998), the history of crime prevention through environmental design: A comparative study, Pretoria: CSIR.

Napier, M., du Plessis, C., Liebermann, S., Kruger, T., Shaw, M., Louw, A., Oppler, (1998), Environmental Design for Safer Communities in South Africa, Pretoria: CSIR.

Newman, O. (1972), Defensible Space: Crime Prevention through Environmental Design, New York, Macmillan.

Office of Planning, Baltimore County (2000), Comprehensive Manual of Development Policies, Division VI, Section H (CPTED). Baltimore County, Maryland.

Plaster, S. and Carter, S. (1993), Planning for Prevention: Sarasota, Florida’s Approach to CPTED, Florida Criminal justice Executive institute, Tallahassee, Florida.

Poyner, B. (1983), Design against Crime: Beyond Defensible Space, London: Butterworth's.

Smith, M.S. (1996), Crime Prevention through Environmental Design in Parking Facilities, Washington, DC: US Department of Justice, National Institute of Justice, pp.87_97.

Wilson, J. Q. and G. L. Knelling, (1989), Making Neighborhoods Safe, the Atlantic Monthly, February 1989, pp. 46-52.

Wekerle, G. R. et al (1992) A Working Guide for Planning and Designing Safer Urban Environments, Planning and Development Department, Toronto.
Wilson, J. Q. and G. L. Knelling (1982), Broken Windows, the Atlantic Monthly, March 1982, pp. 29-38.

[1] _ ارتکاب جرایم در ساختار شهری در حال افزایش است و بر این اساس ضرورت بکارگیری اصول و استراتژیهای CPTEDبیشتر دارای التزام اجرایی می شود. برای اطلاعات بیشتر از گسترش میزان جرایم شهری در کشورهای جهان می توانید مراجعه کنید به:

Crime Information Analysais Centre (2000), Crime statistiques [On-line]: http://www.saps.org.za/8_crime info/bulletin/index.htm
[2] _Quality of Life
[3]_ Urban Satisfaction
[4]_ Crime prevention through environmental design in South Africa, CSIR, Pretoria
[5]_ www.NICP.net
[6]_ www.CPTED.net
[7]_ www.CPTEDONTARIO.ca
[8]_ www.NCPC.org
[9]_ National Institute of Crime Prevention
[10] _ مانیفست (بیانیه جهانی) انجمن ملی جلوگیری از جرایم چنین است:
Prevention Medicine: Stop before it starts.
[11] _International CPTED Association
[12]_ National Crime Prevention Council
[13]_ Journal of CPTED International
[14] _safety
[15] _ Security
[16] _ بانک جهانی در راستای اهداف کلان در تمامی رویکردها معطوف به بهره گیری از مشارکتهای شهروندی و توانمندسازی اقشار اجتماعی است و در رویکردهای خویش به ظرفیت سازی توجه ویژه ای دارد برای مطالعه بیشتر میتوانید مراجعه کنید به:

The World Bank and Urban Crime and Violence Prevention in LAC(2006)

[17]_ Repported/ unreported Crime
[18] _ The Death and life of Great American Cities

در کتاب حاضر جاکوبس به مفاهیمی خاص اشاره دارد که برای دست یابی به ذات مفهوم مورد نظر ایشان این متن به اختصار از کتاب فوق مورد اشاره قرار می گیرد:

“The first thing to understand is that the public peace…is not kept primarily by the police, necessary as police are. It is kept by an intricate, almost unconscious, network of voluntary controls and standards among the people them selves…No amount of police can enforce civilization where the normal, casual enforcement of it has broken down”.
[19]_ Crime Prevention Through Environmental Design
[20]_ Broken Windows
[21]_ Situational Prevention
[22] _ کنفرانسهای جهانی CPTED هر سال در حوالی سپتامبر در یک کشور برگزار می شود که یازدهمین دوره آن در سال 2006 برگزار شد و محوریت موضوعی آن در حمایت از فعالیتهای اجتماعی در مناطق شهری برای افزایش نظارت طبیعی بود. در ضمن به فضاهای سبز شهری و پارکها و ایمنی آنها نیز توجهاتی ویژه معطوف گردید.

[23]_ Reinforced Walls, Fortified Doors, Laminated Glass
[24] _ برای نمونه می توان به استانداردهای طراحی محیطی برای جلوگیری از جرایم در شهرهای گوناگون اشاره کرد که بخشی از ظوابط و مقررات ساختمان سازی را تشکیل می دهد. این امر می طلبد تا قوانین و مقرارت ملی ساختمان در ایران مورد بازبینی قرار گیرد و استانداردی معطوف به جلوگیری از جرایم از طریق طراحی محیطی در دستور کار قرار گیرد که برای مثال می توان اشاره کرد به:
Safety Tool Box , Winn peg Committee for Safety (2003)
[25] _ برای مطالعه بیشتر مراجعه کنید به:
Plaster, S. and Carter, S. (1993), planning for Prevention: Sarasota, Florida’s Approach to CPTED. Florida Criminal justice Executive institute, Tallahassee, Florida, pp.65_78
[26] _ احساس مالکیت در ایران امروز تنها معطوف به خانه مسکونی می شود و احساس مالکیت به شهر و فضاهای شهری دارد رنگ می بازد. بر این اساس در ایران استراتژیهای راهبردی باید معطوف به بر انگیزانندگی احساس مالکیت شهروندان به شهر بر اساس این شعار همیشگی باشد: شهر ما خانه ما.

[27] _ برای مطالعه بیشتر مراجعه کنید به:
Journal of CPTED International(JCI)Summer, 2006,Volume 5,N.1[online]: www.cptedontario.ca
[28] _ Natural Surveillance
[29] _ برای مطالعه بیشتر در اصول CPTED در پارکها و فضاهای سبز رجوع کنید به:
Les Park, Case Study/Calgary, Alberta(2005)[ on line]: www.CPTED.net
[30] _Support of Social Activities
[31] _ در زمانهایی خاص بخشهایی از شهر از انسان تهی می شود و همین امر امکان نظارت طبیعی را کاهش و پتانسیل جرم خیزی را افزایش می دهد. با نگاهی به جرایم و تجاوزات جدید در ایران نظیر خفاش شب و قتلهای زنان خیابانی نیز بر اساس مستندات پرونده می توان دریافت که مکانهای بدون نظارت و خالی از انسان برای ارتکاب جرم و جنایت استفاده می شده است.
[32]_ Maintenance
[33] _ برای اطلاعات بیشتر از استراتژیهای راهبردی می توانید رجوع کنید به:
National Institute of Crime Prevention (NICP), [online]: www. NICP.net